Jak zabezpieczyć się przed nieuczciwym kontrahentem?

W ostatnim czasie coraz więcej słyszy się o problemach firm z niezapłaconymi fakturami. Kontrahenci unikają regulowania należności wynikających z umów lub starają się maksymalnie wydłużyć okres ich spłaty, co wywołuje wiele negatywnych konsekwencji – włącznie z trudnościami w płynności finansowej firm. Co w mogą zrobić wierzyciele, by nie dopuścić do takich sytuacji? Jak uchronić się przed nieuczciwymi kontrahentami?

Odpowiadając na powyższe pytania należy stwierdzić, iż wierzyciele mogą, a nawet powinni zabezpieczyć się przez nieuczciwością dłużników. W tym celu utworzone zostały instytucje zabezpieczenia roszczeń wierzyciela. Dzielą się one na:

• osobiste – takie, które dają wierzycielowi możliwość egzekucji roszczeń nie tylko z majątku dłużnika, ale także osób trzecich;
• rzeczowe – polegające na zabezpieczeniu wierzytelności przez konkretny przedmiot majątkowy dłużnika, z którego wierzyciel może prowadzić egzekucję nawet w przypadku zmiany właściciela.

Zabezpieczenia osobiste

Z szerokiego katalogu zabezpieczeń osobistych najbardziej znanymi i najczęściej stosowanymi w praktyce są weksel oraz poręczenie cywilne.

PORĘCZENIE CYWILNE

Poręczenie jest chyba najczęściej spotykaną formą zabezpieczenia roszczeń. Jest to nic innego, jak umowa, na mocy której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania, np. spłaty kredytu, w razie niewykonania niego przez dłużnika.

Dzięki tej formie zabezpieczenia roszczenia wierzyciela są dodatkowo chronione, gdyż może on żądać spłaty długu nie tylko bezpośrednio od dłużnika, ale także od poręczyciela, który odpowiada swoim całym majątkiem. Co więcej, poręczenie może stanowić zabezpieczenie każdej wierzytelności, co jest niewątpliwie korzystne.

Kolejną zaletą poręczenia jest solidarna odpowiedzialność dłużnika i poręczyciela, czyli możliwość dokonania przez wierzyciela wyboru osoby, od której zażąda spłaty należności. Co prawda poręczyciel może w umowie zastrzec, iż będzie odpowiadał za dług tylko wtedy, gdy dłużnik nie będzie w stanie zapłacić, ale brak takiego zapisu zdecydowanie ułatwia dochodzenie roszczeń, np. w sytuacji gdy poręczyciel dysponuje w danym momencie większą ilością środków od dłużnika.

Nie należy jednak zapomnieć o ważnym obowiązku wierzyciela względem poręczyciela, którego niespełnienie może mieć negatywne skutki, taki jak odpowiedzialność odszkodowawcza. W sytuacji, gdy dłużnik wchodzi w zwłokę ze spełnieniem ciążącego na nim świadczenia, wierzyciel musi powiadomić o takim fakcie poręczyciela.

WEKSEL

Kolejnym sposobem na zabezpieczenie swoich roszczeń przez wierzyciela jest weksel. Jest to papier wartościowy, w którym dłużnik zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy. O popularności weksla przesądzają jego niskie koszty oraz wygoda zawarcia. Sprawdza się bardzo często jako forma zabezpieczenia kredytów, pożyczek oraz wierzytelności. Weksel powinien mieć formę pisemną i spełniać podstawowe wymogi formalne, tj. posiadać nazwę „weksel”, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej oraz termin i miejsce dokonania płatności. Podstawowym wymogiem jest również umieszczenie w wekslu imienia i nazwiska osoby, na której rzecz został on wystawiony, daty i miejsca jego wystawienia oraz podpisu wystawcy, czyli dłużnika.

Dodatkowym zabezpieczeniem weksla jest jego poręczenie, którego dokonuje się poprzez złożenie podpisu na pierwszej stronie weksla, bądź na kolejnych, lecz w takim przypadku konieczny jest dopisek „poręczam”. Osoba poręczająca weksel odpowiada przed wierzycielem tak samo jak jego wystawca – dłużnik główny.

Weksel bardzo ułatwia dochodzenie przez wierzyciela swoich roszczeń w sądzie, a nadto opłata od pozwu jest niższa o 3/4 . Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym przeciwko zobowiązanemu z weksla, który to stanowi z chwilą jego wydania tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to, iż z chwilą wydania takiego nakazu komornik może niezwłocznie zająć majątek dłużnika i zabezpieczyć nasze roszczenie.

Zabezpieczenia rzeczowe

Wśród zabezpieczeń rzeczowych najczęściej występującymi są zastaw rejestrowy, zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej, przewłaszczenie na zabezpieczenie i hipoteka.

ZASTAW REJESTROWY

Zastaw rejestrowy jest szczególnym typem zastawu. Dzięki jego ustanowieniu wierzyciel ma prawo do dochodzenia długu z rzeczy obciążonej zastawem, co ważne – nawet w przypadku zmiany jej właściciela. Nie jest więc żadną przeszkodą zbycie rzeczy zastawionej przez dłużnika, gdyż prawo wierzyciela przechodzi i tak na kolejnego jej właściciela. Ważnym jest również to, iż wierzyciel, na rzecz którego ustanowiono zastaw rejestrowy ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy. Największą zaletą zastawu rejestrowego jest jednak fakt, iż rzecz zastawiona zostaje w rękach dłużnika, który może z niej korzystać.

ZASTRZEŻENIE WŁASNOŚCI RZECZY SPRZEDANEJ

Zabezpieczeniem, które może okazać się bardzo przydatne firmom zajmującym się sprzedażą rzeczy ruchomych jest zawarcie umowy z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej. Musi mieć ona formę pisemną, najlepiej gdy dodatkowo posiada datę pewną. Zastrzeżenie takie polega na przejściu własności rzeczy sprzedanej na kupującego dopiero po uiszczeniu przez niego całej kwoty i jest stosowane m. in. w sprzedaży ratalnej lub w przypadku odroczenia zapłaty. Przedmiot przechodzi w posiadanie kupującego wraz z zawarciem umowy, może on go używać i czerpać z niego korzyści lecz nie może  danej rzeczy sprzedać. Nie dopełnienie warunków umowy może spowodować pociągnięcie dłużnika do odpowiedzialności karnej.

PRZEWŁASZCZENIE NA ZABEZPIECZENIE

Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest środkiem, który zapewnia wierzycielowi praktycznie stuprocentową możliwość „ściągnięcia” należności od dłużnika. Polega ono na chwilowym przeniesieniu własności  określonej rzeczy należącej do dłużnika na wierzyciela do czasu  całkowitej spłaty długu. Konsekwencją braku zaspokojenia roszczeń wierzyciela jest uzyskanie przez niego prawa do zachowania rzeczy a nawet jej sprzedaży.

HIPOTEKA

Tego rodzaju zabezpieczenie jest chyba wszystkim dobrze znane. Z hipoteką spotyka się większość konsumentów biorących kredyt mieszkaniowy. Jest to prawo wierzyciela do zaspokojenia wierzytelności  z konkretnie wskazanej w umowie nieruchomości. Hipoteka jest ustanowiona na nieruchomości, więc wierzyciel ma prawa do zaspokojenia swoich roszczeń bez względu na to kto jest jej obecnym właścicielem. Ma on również pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela. W przypadku nie uregulowania należności przez dłużnika nieruchomość obciążona hipoteką może zostać sprzedana, nawet za cenę niższą niż jej prawdziwa wartość rynkowa.